ตับ คืออะไร อยู่ตรงไหน ทำหน้าที่อะไร

ตับ วางอยู่ในช่องท้องด้านขวาบน มองจากหน้าไปหลัง รูปร่างเป็นสามเหลี่ยม ถูกบดบังอยู่ใต้ชายโครง ตับเป็นอวัยวะที่หนักที่สุดในร่างกาย คือ หนักประมาณ 1.2 กิโลกรัม ตับมีอันเดียว บางครั้งแพทย์ มักจะบอกให้เราเข้าใจง่ายๆว่า มีตับกลีบขวาขนาดใหญ่ และกลีบซ้ายขนาดเล็ก

ตับ เปรียบได้กับโรงงานขนาดใหญ่ เป็นทั้งแหล่งผลิต เป็นโรงแบตเตอรี่ สะสมพลังงาน และโรงทำลายขยะ อาหารทุกชนิดผ่านการย่อยและดูดซึมมาจากกระเพาะอาหารและลำไส้ ไม่ว่าจะเป็นคาร์โบไฮเดรต (แป้งและน้ำตาล) โปรตีน ไขมัน วิตามิน ล้วนมาถูกปรับเปลี่ยนดัดแปลงไปเป็นผลิตภัณฑ์ที่เหมาะสมกับร่างกาย และยังเป็นโกดังเก็บสะสมสารอาหารต่างๆ เอาไว้ใช้เวลาจำเป็น เช่น น้ำตาลกลูโคส ซึ่งร่างกายใช้เปลี่ยนเป็นพลังงานทั่วทุกอวัยวะ ถ้ายังไม่ใช้ ตับก็ทำหน้าที่เปลี่ยนกลูโคสไปเป็นสารที่เรียกว่า ไกลโคเจน เก็บสะสมในตับ เวลาต้องการใช้ ก็จะเปลี่ยนกลับเป็นกลูโคสส่งออกไปจากตับ ตับสร้างโปรตีนที่สำคัญหลายชนิด เช่น อัลบูมิน หรือโปรตีน ไข่ขาว มีหน้าที่มากมายในร่างกาย ถ้าโปรตีนนี้ลดลง ร่างกายจะบวม มีน้ำในท้อง ตับสร้างโปรตีนที่ช่วยให้เลือดแข็งตัว ถ้าตับไม่สร้างเลือดจะไม่แข็งตัว และไหลไม่หยุด

เซลล์ตับ เมื่อรับของเสียมา ของเสียต่างๆ จะถูกปรับเปลี่ยนให้เป็นโมเลกุล หรือสารที่เหมาะสม ไปรวมกับเกลือน้ำดีหลายชนิด และขับออกจากเซลล์ตับไปสู่ท่อขนาดเล็กๆ ไปรวมเป็นท่อขนาดใหญ่ ซึ่งท่อเหล่านี้เรียกว่า “ท่อน้ำดี” ท่อน้ำดีรวม จะมีส่วนที่เป็นท่อออกมานอกตับ ลงไปต่อกับลำไส้เล็กส่วนต้น คำว่า “ถุงน้ำดี” เป็นถุงที่อยู่บริเวณใต้ตับ เอาไว้เก็บน้ำดีบางส่วนที่ไหลออกมาจากตับ ถุงน้ำดีจะมีท่อขนาดเล็กยื่นออกไปต่อกับท่อน้ำดีบริเวณใต้ตับ เมื่อเราทานอาหารประเภทไขมัน ถุงน้ำดีจะบีบตัวขับให้น้ำดีที่สะสมอยู่ลงมาช่วยย่อยไขมันในลำไส้

“น้ำดี” เป็นสีเขียวเหลือ ผลิตออกจากตับวันละเกือบ 1 ลิตร ลองนึกเทียบกับน้ำในขวดใส่น้ำขนาดใหญ่ 1 ลิตร น้ำดีนี้ ประกอบด้วยทั้งของเสียที่ร่างกยต้องการขับออก แต่ก็มีของดีปนอยู่มาก เหมาะกับคำเรียกว่าน้ำดี เพราะประกอบด้วยเกลือน้ำดี หลายชนิดปนกัน มีหน้าที่ช่วยในการย่อยและดูดซึมอาหารประเภทไขมัน และวิตามิน เอ ดี อี เค จากบริเวณลำไส้ น้ำดียังประกอบด้วยสารที่เป็นสีเหลือง หรือที่เรียกว่า บิลิรูบิน ซึ่งถ้าเกิดท่อน้ำดีตัน หรือ เซลล์ตับขับสารนี้ไม่ออก จะเกิดอาการตาเหลืองตัวเหลือง

ถ้าตับเสียไปจะเกิดอะไรขึ้น

ตับมีขนาดใหญ่ และทำหน้าที่ทดแทนกันได้มาก ฉะนั้นถ้าถูกทำลายไปไม่มาก เจ้าของตับก็มักไม่รู้ตัวว่าเกิดอะไรขึ้นทั้งสิ้น แต่ถ้าตับเสียไปมาก เช่น กรณีตับอักเสบรุนแรงจนขั้นตับวาย ตับเสียไป 60 – 70 เปอร์เซ็นต์ ถึงจะเริ่มเกิดอาการต่างๆ ได้แก่ ตาเหลือง บวม มีน้ำในช่องท้อง ซึม สับสน เลือดออกตามร่างกาย อาเจียน เป็นเลือด และถ้ารุนแรงมากๆ ก็จะเสียชีวิตได้ภายในเวลาไม่กี่วัน

ท่อน้ำดี ถ้าเกิดการอุดตัน เช่น เป็นนิ่วในท่อน้ำดี เป็นมะเร็งท่อน้ำดี ท่อน้ำดีตีบ ของเสียก็จะคั่งในตับ และในเลือด ทำให้เกิดอาการตาเหลือง ตัวเหลือง อุจจาระซีด และคันตามร่างกาย